HISTORIA JAJKIEM PISANA
Tradycja związana z pisanką ma rodowód pogański. U wielu ludów na różnych kontynentach jajka używano w magii leczniczej i oczyszczającej. Wykorzystywano je do rozmaitych zabiegów służących ochronie człowieka przed szeroko rozumianym złem.
Jajko odgrywa ważną rolę w wierzeniach religijnych, jako symbol zmartwychwstania. W niektórych grobowcach antycznych umieszczano posążki Dionizosa trzymającego w dłoni jajko oznaczające powrót do życia.
U Słowian jajko jako symbol solarny, symbol nowego życia, narodzin był przedmiotem kultu. Na wiosnę, gdy wszystko budzi się z zimowego snu obdarowywano się jajkami.
U Słowian jajko jako symbol solarny, symbol nowego życia, narodzin był przedmiotem kultu. Na wiosnę, gdy wszystko budzi się z zimowego snu obdarowywano się jajkami.
Wraz z wprowadzeniem na ziemiach polskich chrześcijaństwa zwyczaje wyrosłe z obrzędowości kościelnej oraz wierzenia pogańskie, będące pozostałością kultu sił przyrody, wykreowały tradycję ludową. Od czasu zaadaptowania symboliki jajka przez chrześcijaństwo odgrywa ono ważną rolę, jako symbol zmartwychwstania. Kościół dążył początkowo do rozdzielenia tradycji chrześcijańskiej od obrzędowości pogańskiej, zabroniono więc spożywania jajek w okresie Wielkanocy. Zakaz cofnięto dopiero w XII w.
PISANKA - SKĄD SIĘ WZIĘŁA ?
Najstarsze pisanki znaleziono podczas prac wykopaliskowych w sumeryjskiej Mezopotamii. U nas natomiast - jak pisze Kadłubek "Polacy od dawien dawna (...) bawili się z panami swymi jak z malowanymi jajkami".
Owa zabawa, nazywana na wybitki, w bitki lub walatka polegała na uderzaniu jednej pisanki o drugą - wygrywał ten, kto stłukł jajko przeciwnika.
Zabawa jest znana i praktykowana do dzisiaj, szczególnie na polskich wsiach. U nas w domu również :)
Najdawniejsze polskie pisanki pochodzą z X w. Znalezione zostały w takcie prac archeologicznych w Opolu na Ostrówku.
ZWYCZAJE ZWIĄZANE Z PISANKAMI
W tradycji budowania miast i domów używano jajka jako kamienia węgielnego. Mieszkańcy mieli zaznać tylko dobrych chwil a zło miało omijać je szerokim łukiem. Tak było w przypadku chociażby Kościoła Mariackiego.
Wiosną chłop nie mógł wyprowadzić bydła ze stajni, póki na progu nie położył pisanki. Przez grzbiet każdej sztuki bydła, konia czy owcy toczono właśnie jajko. Dzięki temu konie na przykład miały biegać tak szybko jak toczy się jajko a bydło miało być jak jajko okrąglutkie. Skorupki pisanek dodawano do paszy dla kur, by te dawały dużo jaj.
Z pisankami wiązało się wiele gier i zabaw. Najpopularniejsza, to wspomniana wcześniej walatka. Inną zabawą była burda, polegająca na rzucaniu do siebie pisanek. Jeśli ktoś ją złapał, zabierał, a gdy stłukł, to oddawał jedną swojemu przeciwnikowi.
Popularną zabawą, która również przetrwała do dzisiaj jest szukanie w ogrodzie pochowanych pisanek.
WYKONANIE PISANEK
Czynności związane z przygotowywaniem pisanek zaczynano nawet dwa lub trzy tygodnie przed świętami a należało je zakończyć przed Wielkim Piątkiem. Na początku malowaniem jajek zajmowały się wyłącznie kobiety i młode panny. W wodzie, w której gotowano jajka panny myły włosy by były lśniące i gęste.
Pisanki służyły jako podarunki dla najbliższych osób. W pierwszej kolejności obdarowywano nimi rodziców, rodzeństwo, przyjaciół. Matki chrzestne dawały pisanki swoim dzieciom chrzestnym.
KOLORY PISANEK
Kolory na jakie barwiono pisanki miały symboliczne znaczenie. Fiolet i niebieski symbolizowały koniec postu, czyli żałoby. Odcienie takie jak żółty, zielony i różowy to radość ze zmartwychwstania a czerwień to krew, którą Chrystus przelał na krzyżu.
Teraz by wykonać pisanki stosujemy wiele metod, które dawno temu były nie znane. Barwienie pisanek odbywało się wtedy naturalnymi barwnikami zawartymi w roślinach.
- żółty - uzyskiwano z kory młodej jabłoni lub kwiata nagietka
- fioletowy - z płatków ciemnej malwy lub krokusa
- zielony z pędów młodego żyta, pokrzywy lub liści fiołka
- różowy z soku z buraka
- czerwony z owoców czarnego bzu
- niebieski z płatków bławatka polnego
- brązowy z łupiny cebuli
- czarny z kory dębu, olchy lub łupiny orzecha włoskiego
-------------------------------------------------------------
Już się nie mogę doczekać malowania jajek. W tym roku wypróbuje kurkumę, buraka i łupiny cebuli.
OdpowiedzUsuńJeśli chodzi o naturalne barwienie jajek to u mnie tylko w cebuli gotowało się więc fajnie dowiedzieć się w jaki sposób można uzyskać inne kolory :-)
OdpowiedzUsuń